Hans Werner Henze

Μια σύντομη αναφορά σε έναν σημαντικό Γερμανό σνυνθέτη: Hans Werner Henze [1926 - 2012]

του Σπύρου Ραυτόπουλου

H.W. Henze: Ένας συνθέτης που τα παιδικά του χρόνια σημαδεύτηκαν από τη ναζιστική προπαγάνδα και την αναγκαστική συμμετοχή του στη χιτλερική νεολαία, ενώ η νεότητα και η ωριμότητά του από την αριστερή πολιτική στροφή του και τις κομμουνιστικές του ιδέες (υπήρξε άλλωστε μέλος του Ιταλικού Κ.Κ). Oι ιδέες του τον οδήγησαν και στην Κούβα όπου δίδαξε για ένα χρόνο μέχρι που απογοητεύτηκε από τον Κάστρο. Ωστόσο ο Henze δεν υπήρξε ακραιφνής ιδεολόγος. Τον ενδιέφερε το ανθρώπινο και το κοινωνικό στοιχείο περισσότερο από το ιδεολογικό  και στη διαμόρφωση της δικής του όπως και μιας ευρύτερης κοινωνικοπολιτικής συνείδησης, η τέχνη του είχε πάντα ρόλο να παίξει. Μουσικά πέρασε από την avant-garde και το Darmstadt, από τον σειραϊσμό και τον δωδεκαφθογγισμό σε μια προσωπική γραφή που τις δεκαετίες του 50 και 60 δεν κρινόταν από τους ακραία μοντερνιστές συναδέλφους του ότι βρισκόταν σε επαρκή ρήξη με τον μουσικό συντηρητισμό.

Στην πραγματικότητα οι διαφορές του συνθέτη με τη σχολή του Darmstadt  δεν ήταν απλώς μουσικές αλλά και πολιτικοκοινωνικές. Ο Henze δεν μπορούσε να συμφιλιωθεί με την ιδέα μιας τέχνης που εννοούσε να πορεύεται σε παράλληλους αλλά ποτέ τεμνόμενους δρόμους με εκείνους της πραγματικής κοινωνικής ζωής, σε μια μουσική απολιτική όπως αυτή στην οποία πίστευε ο Schoenberg και άλλοι συνθέτες. Η πολιτικοκαλλιτεχνική του προσέγγιση ήταν πιο κοντά με εκείνες του Kurt Weill, του Hanns Eisler, και ως ένα βαθμό του Paul Hindemith. Εξάλλου η απόστασή του από την ακραία μουσική πρωτοπορία της εποχής ήταν που έκανε και τον Αντόρνο να ισχυριστεί ότι η μουσική του δεν ήταν «επαρκώς χαοτική»! Ωστόσο η αποφυγή των ακροτήτων της αβαντ-γκαρντ και η υφολογική ποικιλία των έργων του Henze, παρότι θεωρήθηκαν από διάφορους μουσικοκαλλιτεχνικούς κύκλους μειονεκτήματα κατάφεραν να τον φέρουν σε επαφή με μεγαλύτερες μάζες από ότι πολλούς άλλους σύγχρονους συναδέλφους του.

Ο συνθέτης έζησε μια ζωή γεμάτη μουσική δημιουργία, ενδιαφέρον για τα κοινωνικά τεκταινόμενα, απογοητεύσεις λόγω των πολιτικών του πεποιθήσεων, της ομοφυλοφιλίας του και της περιρρέουσας ομοφοβίας των συντηρητικών κοινωνιών όπου κατά καιρούς έζησε, αλλά τελικά και αναγνώριση της μουσικής του προσφοράς. Πέθανε στη Δρέσδη και θάφτηκε στην Ιταλία όπου είχε περάσει και μεγάλο μέρος της ζωής του. Η μουσική για τον Henze ήταν κάτι εσωτερικό και ιδιωτικό που έπρεπε όμως να έχει και σαφή κοινωνική αναφορά και συνεισφορά.

Ένα χαρακτηριστικό δείγμα έργου του με πολιτικό περιεχόμενο είναι το “Versuch über Schweine” (“Essay on Pigs”, «Πραγματεία περί χοίρων») για βαρύτονο και ορχήστρα, έργο  βασισμένο σε ένα ποίημα του Gastón Salvatore και εμπνευσμένο από την αιματηρή επίθεση κατά ενός Γερμανού σπουδαστή, του Rudi Dutschke, το 1968.

Το 1983 γράφεται το χορωδιακό έργο a cappella “Orpheus behind the Wire”

   

To 1976 δίνεται η πρεμιέρα της αντιπολεμικής όπερας “Wir erreichen den Fluss” (“We Come to the River”) σε λιμπρέτο του Edward Bond.  Άλλωστε και άλλα έργα του Henze όπως το “Jüdische Chronik” και το “In memoriam: die weisse Rose” εμπίπτουν στην θεματολογία της πολιτικής αντίστασης.

Αναφορές: 
A guide to Hans Werner Henze's music
Hans Werner Henze 
Hans Werner Henze's Early Political Thought: Three Case Studies, Daniel Cooperman, Nov. 2011